Χαιρετισμός Αναπληρωτή Υπουργού Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. ΓΙΑΝΝΗ ΤΣΙΡΩΝΗ

• ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΔΗΜΟΥ ΣΠΑΡΤΗΣ 5-6.6.2015

«Η εφαρμογή ξεχωριστής συλλογής στο Δήμο Σπάρτης. Οδηγός σε ένα Ευρωπαϊκό μέλλον ανάκτησης φυσικών πόρων»

Κυρίες και Κύριοι,
Εκφράζουμε τη χαρά μας και χαιρετίζουμε τη σημερινή εκδήλωση στην οποία δεν είναι δυνατό λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων να παρευρεθούμε. Η πρωτοβουλία σας είναι απόλυτα εναρμονισμένη με τη συγκυρία τόσο της δημοσιοποίησης προς διαβούλευση του αναθεωρημένου Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων, όσο και με τη φιλοσοφία και τις κατευθύνσεις του. Είναι η καλύτερη συμβολή του Δήμου Σπάρτης στον εορτασμό της Ημέρας του Περιβάλλοντος διότι έμπρακτα προτείνει και προβάλλει ένα διαφορετικό πρότυπο διαχείρισης αποβλήτων. Ένα πρότυπο, με εμφανή καινοτόμο χαρακτήρα, που εστιάζει στη πρόληψη και διαλογή στην πηγή και προάγει την ορθολογική διαχείριση αποβλήτων.
Στη σημερινή κρίσιμη περίοδο

για την διαχείριση των αποβλήτων στη χώρα μας και υπό το βάρος χρηματικών κυρώσεων και καταδικών, πρωτοπόρες πρωτοβουλίες όπως η απόφαση (από τις πρώτες) του Δημοτικού Συμβουλίου Σπάρτης για προώθηση της Διαλογής στην Πηγή ταυτίζεται με τις κατευθύνσεις του νέου σχεδιασμού που σηματοδοτεί ανατροπή των ακολουθούμενων μέχρι σήμερα πολιτικών των κυβερνήσεων της τελευταίας τουλάχιστον 10ετίας. Ενός σχεδιασμού που μπορεί να μας κατευθύνει προς μια οικονομία και μια κοινωνία με μηδενικά απόβλητα, μια κοινωνία που θα μετατρέπει τα απόβλητα σε πόρους.
Ο σύγχρονος κόσμος προχωρεί σε μια Ευρώπη της Ανακύκλωσης και σε μια Κοινωνία Μηδενικών Αποβλήτων. Εγκαταλείποντας το αδιέξοδο αναπτυξιακό γραμμικό μοντέλο μιας ανάπτυξης βασισμένης στην αλόγιστη κατανάλωση φυσικών πόρων, αγαθών και ενέργειας, στρεφόμαστε στην κατεύθυνση της Κυκλικής Οικονομίας. Στο πλαίσιο της νέας διακυβέρνησης, η προσπάθειά μας εστιάζεται στους πυλώνες της Πρόληψης Παραγωγής Αποβλήτων, της Επαναχρησιμοποίησης, της Ανακύκλωσης και της Ανάκτησης, με ένα αντίστοιχο θεσμικό πλαίσιο, που θα αντιμετωπίζει τα απόβλητα ως εν δυνάμει πόρο και θα ελαχιστοποιεί την Διάθεση στο έδαφος. Στοχεύοντας στην προστασία της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος, με το λιγότερο δυνατό κόστος για τους πολίτες, άμεση προτεραιότητά μας αποτελεί η προδιαλογή των βιοαποβλήτων, η Διαλογή στην Πηγή των οργανικών και των ανακυκλώσιμων, η αναβάθμιση της ποιότητας και του εύρους της ανακύκλωσης με τη συμμετοχή των πολιτών, όπως ήδη σε περιοχές της χώρας αυτοβούλως αναπτύσσεται.
Η φιλοσοφία αυτή αποτυπώνεται στην αναθεώρηση του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων που έχει τεθεί σε διαβούλευση και καθορίζει τη στρατηγική, τις πολιτικές και τους στόχους για τη διαχείριση των αποβλήτων σε εθνικό επίπεδο. Με αυτήν πρέπει να εναρμονισθούν τα Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων που επικαιροποιούνται.
Συμπυκνώνει τη ριζικά διαφορετική πολιτική αντίληψη της νέας διακυβέρνησης προς ένα νέο μοντέλο διαχείρισης αποβλήτων σύγχρονο και φιλικό στο περιβάλλον με άξονες προτεραιότητας την αποκέντρωση των δραστηριοτήτων σε δημοτικό επίπεδο και την αναβάθμιση του ρόλου των δήμων στη διαχείριση αποβλήτων και στην ανακύκλωση, τη μικρή κλίμακα των μονάδων επεξεργασίας, την ενθάρρυνση της κοινωνικής συμμετοχής, την προωθημένη και φιλόδοξη στοχοθεσία των ανώτερων μορφών διαχείρισης και κυρίως την διατήρηση του δημόσιου χαρακτήρα. Η διατήρηση σε απαράδεκτα χαμηλό επίπεδο των στόχων για την προδιαλογή των υλικών στην πηγή και η λογική των συγκεντρωτικών μονάδων επεξεργασίας σύμμεικτων αστικών αποβλήτων στην οποία οδηγεί, έρχεται σε αντίθεση με την φιλοσοφία της ιεράρχησης της εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας.

Πριν κλείσω θα ήθελα να σας πω δυο λόγια για τις θέσεις μας για τα ΣΔΙΤ

Από το 2012 έχουμε σε εξέλιξη αρκετούς διαγωνισμούς εργοστασίων απορριμμάτων με την μέθοδο ΣΔΙΤ. Το μοντέλο που επικράτησε είναι με συγχρηματοδότηση του ΕΣΠΑ περίπου στο 60%, με συμβάσεις διάρκειας 27 ετών και με διαγωνιστική διαδικασία αυτή του ανταγωνιστικού διαλόγου. Δρομολογήθηκαν εγκαταστάσεις επεξεργασίας υπολειπόμενων συμμείκτων ΑΣΑ με συνολική δυναμικότητα 2,5 εκατομμυρίων τόνων /έτος (Πελοποννήσου, Δυτικής Μακεδονίας, Ηλείας, Σερρών, Ηπείρου, Αλεξανδρούπολης, Θήβας, Φωκίδας κ.α.), τα περισσότερα με τη μορφή ΣΔΙΤ.
Το ΕΣΔΑ προβλέπει :
Τα έργα και οι υποδομές αυτές για τα οποία δεν έχουν υπογραφεί συμβάσεις μέχρις έγκρισης του παρόντος, θα πρέπει να ανασταλούν και αντ’ αυτών να σχεδιαστούν έργα, υποδομές και δράσεις βάσει του ΕΣΔΑ.
Ο βασικός λόγος είναι η υπερβολική επιβάρυνση του δημότη, στην οποία οδηγούν τα αυξημένα κόστη επένδυσης σε σχέση με συμβατικά δημόσια έργα (σύμβουλοι, κόστη εγγυητικών και δανείων), οι υπερβολικοί όροι χρηματοδότησης των Τραπεζών ιδιαίτερα σήμερα, τα ψηλά επιτόκια, και βέβαια οι ανάγκες μεταφοράς παρά την ύπαρξη σταθμών μεταφόρτωσης. Τα παραπάνω κόστη, τόσο στην αρχική επένδυση, όσο και στο λειτουργικό κόστος, τελικά μέσω του gate fee μεταβιβάζονται στον Δημότη. Έτσι, για έργα που χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ με 60%, ο δημότης καλείται να πληρώσει 100% αυξημένο κόστος ανά τόνο απορρίμματος. Για παράδειγμα σε μία μονάδα μηχανικής διαλογής – κομποστοποίησης που το λειτουργικό κόστος είναι 30-32€/τόνο, με το ΣΔΙΤ το gate fee φθάνει τα 60 – 80€/τόνο.
Απαραίτητο συστατικό ενός ΣΔΙΤ είναι η «ελάχιστη εγγυημένη ποσότητα» απορριμμάτων που ο Δήμος θα πληρώσει στον ανάδοχο ανεξάρτητα αν θα προσκομίσει αντίστοιχη ποσότητα για επεξεργασία. Το πρόβλημα είναι ότι οι ποσότητες είναι συνήθως υπερεκτιμημένες και βεβαίως δεν έχουν προβλέψει τους φιλόδοξους στόχους ανακύκλωσης που θέτει ο νέος ΕΣΔΑ. Έτσι δημιουργείται κίνδυνος οι Δημότες να πληρώνουν για 25 έτη απορρίμματα που δεν θα παράγουν.
Οι διαγωνισμοί ΣΔΙΤ ξεκίνησαν το 2012 και ακόμη δεν έχει υπογραφεί καμία σύμβαση. Ιδιαίτερα μεγάλη είναι η περίοδος από την ανάδειξη προσωρινού αναδόχου μέχρι την υπογραφή της σύμβασης, περίοδος που γίνονται οι συμφωνίες με τις τράπεζες και οριστικοποιούνται τα συμβατικά έγγραφα. Έτσι τελικά ένας διαγωνισμός ΣΔΙΤ για την ολοκλήρωση του απαιτεί 3-4 έτη, όπως άλλωστε συνέβη και στην Πελοπόννησο οπότε έχει προστεθεί το κόστος των 4 εκατομμυρίων ευρώ ανά εξάμηνο για την παράταση της λειτουργίας ενεργών παράνομων και ανεξέλεγκτων χωματερών και επιπλέον το κόστος αποκατάστασης όσων δεν θα προλάβουν να ολοκληρωθούν εντός του 2015 όπως της Σπάρτης.
Το μοντέλο των ΣΔΙΤ για τις μονάδες διαχείρισης απορριμμάτων αποδεικνύεται πανάκριβο για τον Δημότη και σε δυσαρμονία με την δύσκολη περίοδο που διανύουμε στην Ελλάδα. Οι τράπεζες, βασικό συστατικό των ΣΔΙΤ, εμφανίζονται απρόθυμες ή διστακτικές να αναλάβουν ρίσκα και οι μεγάλοι χρόνοι ωρίμανσης των έργων θέτουν σε κίνδυνο τις ροές χρηματοδοτήσεων από το ΕΣΠΑ.
Επίσης το μοντέλο έχει ανελαστικές παραμέτρους (ελάχιστη εγγυημένη ποσότητα, μεγάλες κεντρικές μονάδες, 25 έτη λειτουργίας), που δεν συνάδουν με τις εξελίξεις στο τομέα της διαχείρισης απορριμμάτων.
Δεν είναι κατάλληλο και θα πρέπει να αναζητηθεί ένα άλλο, που να κατοχυρώνει το δημόσιο χαρακτήρα της διαχείρισης και να ανατρέπει το ισοζύγιο επεξεργασίας συμμείκτων υπέρ της διαλογής στην πηγή και των ανώτερων μορφών διαχείρισης.

Στο νέο ΥΜΕΠΕΡΑΑ 2014-2020, στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης διαχείρισης των στερεών αποβλήτων προωθούνται σχετικές δράσεις με προβλεπόμενη χρηματοδότηση της τάξεως των 900 εκ €. Ειδικότερα, για δράσεις πρόληψης παραγωγής αποβλήτων, προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση, χωριστή συλλογή και ανακύκλωση αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένης της κομποστοποίησης προβλέπονται 120 εκ €, για επενδύσεις βελτίωσης της αποτελεσματικότητας της ολοκληρωμένης διαχείρισης αποβλήτων και διασφάλιση της αυτάρκειας σε δίκτυα υποδομών ανάκτησης και διάθεσης, 680 εκ €, ενώ 90 εκ € διατίθενται για την διαχείριση Επικίνδυνων Αποβλήτων και την περιβαλλοντική αποκατάσταση Ρυπασμένων Χώρων από Βιομηχανικά - Επικίνδυνα Απόβλητα. Πέραν αυτών, για την διαχείριση αποβλήτων διατίθενται άλλα 100 εκ € μέσω του ΕΠΑΝΕΚ και των ΠΕΠ.

Είναι όμως πεποίθησή μας ότι η οριστική λύση της ανατροπής στη διαχείριση των αποβλήτων εμπεριέχεται στην κοινωνική συμμετοχή των πολιτών, τη συνεργασία των αρχών με τους πολίτες, την κοινωνική αυτενέργεια. Καλούμε συνεπώς την κοινωνία και τους πολίτες να αγκαλιάσουν τον νέο σχεδιασμό, να τον θεωρήσουν δική τους υπόθεση, ώστε η διαχείριση των αποβλήτων να μετατραπεί από πρόβλημα σε πλεονέκτημα, με φυγή προς τα εμπρός.

Και εύχομαι καλή επιτυχία στις εργασίες της διημερίδας σας.

Γιαννης Τσιρώνης
Αναπληρωτης Υπουργός ΠΑΠΕΝ